Tổng quan về cây đẳng sâm, và những công dụng xoay quanh

Đảng sâm còn gọi là phòng đảng sâm, lộ đảng sâm, xuyên đảng sâm, đông đảng sâm, rầy cáy (Lạng Sơn), mần cáy. Tên khoa học Codonopsis sp, thuộc họ Hoa chuông.

Mô tả về cây thuốc

Đảng sâm là một loại cỏ sống lâu năm. Rễ hình trụ dài, đường kính có thể đạt 1-1,7 cm. Đầu rễ phát triển to, trên có nhiều vết sẹo của thân cũ, phía dưới có khi phân nhánh, mặt ngoài màu vàng nhạt, trên có các vết nhăn dọc và ngang. Thân mọc bò hay leo, phân nhánh nhiều, phía dưới hơi có lông, phía ngọn nhẵn, lá mọc đối, ( ở Việt Nam lá phần nhiều mọc đối) so le hoặc có khi gần như mọc vòng. Cuống lá dài 0,5 – 4cm, phiến lá hình tim hoặc hình trứng dài 1-7 cm, rộng 0,8-5,5 cm, đầu tù hoặc nhọn, đáy là hình tim mép nguyên hoặc hơi lượn song, hoặc có răng cưa (Việt Nam) mặt trên lá màu xanh nhạt, mặt dưới trắng. Hoa mọc đơn độc ở kẽ lá. Có 5 lá dài, tràng hoa hình chuông, màu vàng nhạt chia 5 thùy, 5 nhị, bầu có 5 ngăn. Quả nang, phía trên có một núm nhỏ hình nón, khi chín có màu tím đỏ. Mùa hoa nở: tháng 7 tháng 8, mùa quả chín tháng 9, tháng 10.

Đảng sâm có nhiều ở Trung Quốc. Từ năm 1961 nước ta bắt đầu khai thác đảng sâm của ta tại các tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn, Lào Cai và các tỉnh có nhiều dân tộc Thái, Mèo và đang tiếp tục phát hiện ở các tỉnh khác.

Cách thu hái

Đảng sâm được thu hái vào mùa đông, lúc cây đã úa vàng, rụng á hoặc tới đầu xuân năm sau, lúc cây chưa đâm chồi nảy lộc. Khi thu hái phải đào cả rễ sâu trên 0,7m và rửa sạch đất, phân biệt to nhỏ, để riêng, xâu dây vào và phơi đến nửa chừng thì dùng tay hay miếng gỗ lăn cho mềm và làm cho vỏ và thịt dính chặt nhau, làm như vậy 3-4 lần, cuối cùng phơi hay sấy cho thật khô.

Những công dụng

Theo đông y, đảng sâm có vị ngọt, tính bình, vào 2 kinh phế và tỳ. Có tác dụng bổ trung, ích khí, sinh tân, kiện tỳ, dưỡng huyết, dùng cho các trường hợp tỳ vị hư nhược, khí hư, huyết hư, thể trạng mệt mỏi vô lực, ăn kém, đại tiện lỏng…

Đông y coi đảng sâm có thể dùng thay thế nhân sâm trong các bệnh thiếu máu, vàng da, bệnh bạch huyết, viêm thượng thận, nước tiểu có anbumin, chân phù đau. Còn dùng làm thuốc bổ dạ dày, chữa ho, tiêu đờm, lợi tiểu tiện. Người ta còn gọi đảng sâm là nhân sâm của người nghèo vì có mọi công dụng của nhân sâm lại rẻ tiền hơn.

Bài thuốc có dùng đảng sâm

Bát trân thang: Đương quy 12g, đảng sâm 12g, xuyên khung 8g, bạch linh 12g, bạch thược 12g, bạch truật 12g, thục địa 12g, cam thảo 6g.

Bài Quy tỳ thang gia giảm: Bạch truật 12g, đảng sâm 12g, đương quy 8g, mộc hương 4g, viễn chí 8g, táo nhân 12g, long nhãn 12g, hoa hòe 8g, ngưu tất 12g, hoàng cầm 8g, tang ký sinh 12g.

Theo y học hiện đại đảng sâm có các tác dụng sau:

• Tăng lượng máu cho não, chân và nội tạng, tăng cường độ co bóp của tim
• Tăng cường sự thích nghi của cơ thể đối với môi trường nhiệt độ cao, chống mệt mỏi.
• Tăng cường trương lực của hồi tràng và cường độ co bóp càng tăng nếu tăng nồng độ thuốc.
• Ngoài ra, đảng sâm còn có tác dụng tăng cường miễn dịch của cơ thể, kháng viêm, kháng khuẩn.

Đảng sâm là vị thuốc thông dụng, có thể dùng đảng sâm thay thế cho nhân sâm hoặc dùng cả nhân dâm lẫn đảng sâm cho những trường hợp: tỳ hư, ăn kém, mệt mỏi, phế hư…nhưng dùng thuốc cần theo chỉ dẫn cua thầy thuốc có kinh nghiệm, không tùy tiện sử dụng, nhất là trong việc thay nó cho nhân sâm.

Đẳng sâm có Tác dụng bồi bổ cơ thể (là vị thuốc bổ giá rẻ, đẳng sâm còn được ví như nhân sâm của người nghèo, do giá bán rẻ chỉ bằng 1/10 so với nhân sâm nhưng hiệu quả lại không hề thua kém)

Công dụng của đẳng sâm

• Tác dụng bồi bổ cơ thể (là vị thuốc bổ giá rẻ, đẳng sâm còn được ví như nhân sâm của người nghèo, do giá bán rẻ chỉ bằng 1/10 so với nhân sâm nhưng hiệu quả lại không hề thua kém)
• Tác dụng tăng cường chức năng tiêu hóa
• Điều trị vàng da, da xanh xao, người gầy yếu do tỳ vị hư hàn
• Tác dụng bổ máu, tốt cho người bị thiếu máu do đau ốm lâu ngày
• Điều trị băng huyết
• Điều trị chứng đổ mồ hôi trộm.

Đối tượng sử dụng

• Bệnh nhân tiêu hóa kém
• Bệnh nhân thiếu máu, da xanh, tỳ vị hư
• Bệnh nhân ốn lâu ngày, người mới ốm dậy
• Phụ nữ sau sinh bị băng huyết, thiếu máu
• Người thường xuyên mắc chứng: Mồ hôi tự chảy ra

Cách dùng, liều dùng

Điều trị tiêu hóa kém: Đẳng sâm, Bạch truật, đương quy: Mỗi vị 12 gram sắc uống trong ngày

Thuốc bồi bổ cơ thể, điều trị thiếu máu, tỳ vị hư: Đẳng sâm 30gram, Ngưu tất, Mạch môn, Đương quy, Long nhãn mỗi vị 8g sắc uống trong ngày.

Đẳng sâm ngâm rượu: Có thể dùng đẳng sâm ngâm rượu với tỷ lệ: 1kg đẳng sâm tươi ngâm 3 lít rượu 40 độ. Ngâm 1 tháng là dùng được, rượu đẳng sâm vị ngọt nhẹ, thơm. Uống vào thì phê hết cả người các bác ak. Các bác ngâm, sử dụng và trải nghiệm xem lời em nói có đúng không nhé.

Lưu ý khi sử dụng

Người khí hư, hỏa vượng không nên dùng vị thuốc này

Nguồn: hanoi.gov.vn